شغل کلیدی شغلی است که از بعضی ویژگی‌ها برخوردار است، به واسطه دارا بودن همین ویژگی‌ها نسبت به سایر مشاغل متمایز و برجسته است و همین تمایز و برجستگی می‌تواند شغل را مهم و فرد را قدرتمند کند.
اگر می‌خواهید بدانید شغلی که هم اکنون دارید چقدر کلیدی است یا اگر مایلید مشاغل کلیدی سازمان را بهتر بشناسید، باید فهرستی از این ویژگی‌ها تهیه کنید و مشاغل را با کمک آن‌ها با هم مقایسه کنید. این کار شبیه کاری است که در فرآیند ارزیابی و طبقه‌بندی مشاغل انجام می‌شود. من فهرست سؤالاتی را پیشنهاد می‌کنم که می‌تواند به شما در این راه کمک کند. می‌توانید این فهرست را کامل کنید، از این سؤالات پرسشنامه‌ای بسازید و از این پرسشنامه به عنوان ابزار شناسایی مشاغل کلیدی و قدرتمند استفاده نمایید:
آیا:
۱) این شغل ماهیتی پیچیده دارد و عوامل و متغیرهای زیادی در انجام و بر انجام آن مؤثرند؟
۲) انجام این شغل به مهارت‌ها، تحصیلات و تجربه در سطح بالا نیاز دارد و نمی‌توان آن را به افرادی فاقد سطوح بالایی از تحصیلات مرتبط و تجربیات مفید واگذار کرد؟
۳) آثار و پیامدهای اقدامات شاغلین این شغل گسترده، عمیق و بلندمدت است و اشتباهات یا ابتکارات و شکست‌ها یا موفقیت‌ها در این شغل، آثار زیادی بر سازمان و عملکرد آن دارد؟
۴) این شغل با نتایج کلیدی عملکرد سازمان مثل درآمد، سود، فروش، سهم بازار، رضایت ذی‌نفعان و ... ارتباط نزدیک و مستقیم دارد؟
۵) این شغل روتین، استاندارد و تکراری نیست و ابتکار عمل، خلاقیت، نوآوری و تصمیم‌گیری‌های پرتعداد اما مبتکرانه و اقتضایی شاغل را می‌طلبد؟
۶) این شغل با مأموریت اصلی سازمان ارتباط نزدیک دارد و در متن زنجیره تولید ارزش قرار دارد؟
۷) در این شغل باید تصمیمات زیادی گرفت که اهمیت و حساسیت زیادی هم دارد؟
۸) این شغل در ارتباط مستقیم با مشتری و تعیین و تأمین خواست و نیاز و رضایت اوست؟
۹) این شغل روی سایر مشاغل تأثیرگذار است و انجام موفق بسیاری از دیگر وظایف و مشاغل مشروط به عملکرد موفق و مطلوب شاغل آن است؟
۱۰) یافتن جایگزین(شاغل) مناسب برای این شغل زمان زیادی نیاز دارد و به سرعت مقدور نیست؟
۱۱) یافتن جایگزین(شاغل) مناسب برای این شغل هزینه زیادی دارد و ارزان نیست؟
۱۲) نبود(غیبت) شاغل این شغل به سرعت احساس می‌شود؟
۱۳) این شغل با اطلاعات حساس، محرمانه و با ارزش سر و کار دارد و این اطلاعات را تولید، پردازش و مصرف می‌کند؟
۱۴) این شغل کنترل زیادی روی منابع محدود و باارزش سازمان دارد و این منابع را تخصیص داده یا برنامه‌ریزی و کنترل می‌کند؟
۱۵) این شغل و وظایف آن به دلایلی از جمله فقدان پیمانکاران واجد صلاحیت، قابل پیمان‌سپاری نیست؟
۱۶) این شغل با دانش، مهارت‌ها و اطلاعاتی سر و کار دارد که انحصاری و درون‌سازمانی است و در بازار کار به راحتی یافت نمی‌شود؟
۱۷) انجام موفق این شغل به تلاش فکری زیاد نیاز دارد و شغل از نوع "دانش‌بر" است؟
۱۸) رقبای زیادی در بازار کار به دنبال افراد شایسته برای تصدی این شغل هستند؟
۱۹) هزینه اشتباه در این شغل بالاست؟
۲۰) عملکرد ضعیف در این شغل خیلی زود دیده می‌شود؟
۲۱) این که چه کسی با چه مهارت‌هایی این شغل را انجام می‌دهد، تأثیر زیادی روی عملکرد و کیفیت و ایجاد ارزش افزوده دارد؟
۲۲) انجام موفق وظایف این شغل، به سطوحی از دانش و تخصص و تجربه نیاز دارد که به سختی به دست می‌آید و مزیت رقابتی سازمان تلقی می‌شود؟
۲۳) انتخاب و انتصاب اشتباه برای تصدی این شغل پرهزینه و حتی گاهی جبران‌ناپذیر است؟
۲۴) مدت زمان زیادی طول می‌کشد تا فرد تازه استخدام شده در این شغل جا بیفتد، به آن مسلط شود و به نقطه اوج عملکرد خود برسد؟
منبع: مدیریت بر خود و برنامه‌ریزی توسعه فردی
تألیف دکتر بهزاد ابوالعلائی
